هیچ بیماری به استومی علاقه ندارد اما گاهی برای نجات جان او استفاده از این تکنیک درمانی اجتناب ناپذیر است. وظیفهی پرستار مراقبت کننده از یک بیمار دارای استومی بررسی وی و انجام مداخلاتی به منظور بهبود کیفیت زندگی اوست. پرستار نقش مهمی در افزایش قدرت مراقبت از خود و مراقبت از استومی در بیمار داشته و میتواند به تثبیت وضعیت روانی بیمار قبل از عمل جراحی کمک کند.
نکات قابل توجه قبل از عمل جراحی
قبل از عمل جراحی بازهی زمانی حیاتی برای بیمار و پرستار به حساب میآید. بیمار و خانواده وی در شرف عمل جراحیای هستند که تغییراتی را در شیوه ی زندگی آنها به وجود خواهد آورد. این زمان بهترین موقع برای آموزش در زمینه تغییرات در رژیم غذایی، مراقبت ازخود، نحوهی پوشیدن لباس و مسائل جنسی به بیمار و خانواده ی وی است.
بررسی
در ابتدا وضعیت بیمار را از نظر وضعیت و موقعیت بدنی، قسمتی که قرار است استومی در آن ایجاد شود، تمامیت پوست، محدودیت های جسمی، نیازهای روانی و سیستم مراقبت در منزل مورد بررسی قرار دهید سپس یک برنامه ی مراقبتی برای کاهش مشکلاتی که میتواند با سازگاری بیمار با تغییرات ایجاد شده در اثر وجود استومی تداخل ایجاد کند، طرحریزی کنید.
به دلیل متفاوت بودن ساختار و تودهی بدنی افراد مختلف و منحصر به فرد بودن هر بیمار، متخصصین برای تدوین برنامهی مراقبتی مخصوص آن بیمار باید خلاقیت کافی را داشته باشند.
مواردی که باید براساس وضعیت بیمار تغییر پیدا کند شامل این موارد است:
- انتخاب سیستم یک قطعهای یا دوقطعهای
- انتخاب استومی با لبههای انعطاف پذیر یا با لبههای دارای پارچهی شفاف یا استومی با قابلیت چین خوردن لبهها
عواملی که بر انتخاب موارد بالا تاثیر میگذارند شامل: محل قرار گیری استومی، وضعیت تمامیت پوست و توانایی فیزیکی و جسمی بیمار است.
محل استومی
استومی ممکن است نزدیک محل برش جراحی، زیر یک پنیکولوم و یا در چین شکم قرار گیرد. مراقبت از استومیهایی که در این محل قرار میگیرند از نظر پانسمان زخم ها، بخیه ها، چسبانیدن نوار چسبها و شکل بدن با مشکلاتی همراه است.
اگر استومی در نزدیکی برش جراحی قرار داشته باشد ممکن است برای فیکس کردن نیاز به استفاده از نوار چسب داشته باشد همچنین ممکن است لازم شود که لبهی خروجی به سمت راست یا چپ چرخانیده شود و یا حتی استفاده از کیسه های استومی دارای حلقهی پکتین بدون دریچه ی خروجی به جای استومی های دارای خروجی ضرورت پیدا کند. در استومی های که در ناحیهی زیر پنیکولوم قرار دارند، سیستم تخلیه ممکن است تحت فشار وزن فرد قرار گیرد. برای پیشگیری از این مساله و کاهش فشار بر سیستم تخلیه از شکم بندهای حمایتی مخصوص باید استفاده شود.
اگر استومی در چین شکمی قرار گرفته باشد، برای افزایش کارایی از سیستم استومی انعطاف پذیر یک قطعهای باید استفاده شود. در صورت نیاز میتوان از چسب ها و اسپریهای چسباننده یا سیمانهای متصل کننده استفاده کرد.
تمامیت پوست
در هنگام انتخاب سیستم استومی حتما وضعیت تمامیت پوست بیمار را در نظر داشته باشید. مواردی چون شکنندگی پوست بیمار به واسطهی مسائلی چون سن و داروها، سطح شکمی غیر طبیعی ناشی از جراحی و اسکار زخم های قبلی، رطوبت و چربی غیرطبیعی پوست که اتصال استومی را با مشکل مواجه کند و بیماری های همراه(مثل پسوریازیس، عفونتهای قارچی و زخمها) را بررسی و به خاطر داشته باشید. مواردی که به حفظ تمامیت پوست و اتصال خوب استومی میتوانند کمک کنند شامل سیستم تخلیه ی لایهای سیلیکونی، نوار چسبهای مخصوص استومی یا داروهای موضعی پوشاننده حاوی هیدروکلوئید است.
توانایی های جسمی
در نظر داشته باشید بیماری که دارای اختلال عملکرد عضلانی است در انجام مهارت های حرکتی با مشکل مواجه است در نتیجه امر مراقبت از خود در این بیماران موضوعی پرچالش است. بیماران دچار ام اس و دیستروفی های عضلانی در این دسته قرار دارند. بیماران مبتلا به ای ال اس( amyotrophic lateral sclerosis)، پارکینسون و با سابقه ی سکته ی مغزی نیز دچار محدودیت کنترل بر حرکات عضلانی هستند. در هر حال و در هر کدام از این بیماران، بازتوانی و کاردرمانی و فیزیوتراپی میتواند به سازگاری بیمار با استومی کمک نماید.
تثبیت وضعیت روانی
مسائل پنهانی وجود دارند که میتوانند سازگاری بیمار با سیستم استومی را با مشکل مواجه کنند. بیمارانی که با عمل جراحی و ایجاد استومی اورژانسی و بدون برنامه ریزی از قبل، مواجه شدهاند، درحالی که با احساسات ناخوشایندی مثل تغییر در تصویر ذهنی خود، حس به هم خوردن یکپارچگی و تمامیت بدن و داشتن یک بدن ناقص، احساس عدم کنترل و حس بازگشت به دوران کودکی و ناتوانی دست و پنجه نرم میکنند، باید به مهارتهای عادی روزانه برگردند. این بیماران ممکن است استومی را دشمن خود تلقی کنند. بیمار ممکن است آموزشهای شما در زمینه مراقبت از خود را رد کند و یا به عوارض استومی توجه نکند. برای بازگشت حس کنترل متخصصین باید به بازگشت تصویر مثبت از بدن در این بیماران کمک کرده و آموزش آنها را مد نظر داشته باشند.
مداخلات زیر برای ایجاد تفکر مثبت در بیمار دارای استومی کمک کننده است:
- به بیمار توصیه کنید یک دفترچه خاطرات روزانه برای کارهایی که در طول روز انجام میدهد درست کند.
- هنگامی که بیمار به بیان احساسات و تفکرات خود می پردازد فعالانه به او گوش کنید.
- جملات منفی بیمار مثل ” من الان دیگه یه بچهام”، ” هیچ کس دیگه دوست نداره با من تماس داشته باش” و یا ” من بو میدم” را با این جملات پاسخ دهید: ” من هنوز هم مثل همهی بزرگسالها هستم”، ” همسرم من رو دوست داره” و ” من میتونم برای پیشگیری از بوی استومی از دئودورانت استفاده کنم”.
- مشاوره روانشناختی را در نظر داشته و به بیمار پیشنهاد دهید.
بیماری روانی
بیماریهای روانی میتوانند باعث ایجاد مشکلاتی در مراقبت از استومی شوند. پاسخ بیمار مبتلا به اختلالات روانی به وجود استومی متفاوت از سایر بیماران است و میتواند منجر به ضعف در مراقبت از خود شود.
پرستاری که از بیمار دارای استومی مراقبت میکند باید به دقت گزارشات مربوط به اشکال در کارکرد استومی را ارزیابی کرده، به دفعات تکرار آن توجه کرده و نوع اختلال کارکرد را مورد بررسی قرار دهد. اگر اختلال در کارکرد استومی به صورت دائمی تکرار میشود، باید بیمار را از نظر روانی ارزیابی کرده و به متخصص مربوطه ارجاع داد.
بیماران دچار افسردگی معمولا تمایلی به بررسی و مراقبت از سیستم استومی خود ندارند، آنها به دلیل احساس اختلال در تصویر ذهنی که به واسطه ی وجود استومی ایجاد شده، معمولا بسیار دیر به دیر و با تاخیر به مراقبت از استومی میپردازند. در نقطه ی مقابل، بیماران دچار اضطراب ممکن است بسیار حساس بوده و به صورت مکرر به بررسی ناحیه استومی بپردازند.
در بیماران مبتلا به اختلالات دو قطبی به دلیل وجود افکت پایین یا بالا، با مشکلاتی در آموزش مراقبت از خود مواجه هستیم. در بیماران اسکیزوفرنی که بیماری آنها تحت کنترل و درمان نباشد نیز این احتمال وجود دارد که بیمار استومی و سیستم استومی را یک امر آسیب زا تلقی کرده و آن را یک تهدید برای سلامتی خود بداند. این بیماران ممکن است به خود و یا سیسم استومی آسیب برسانند. در این بیماران مانیتورینگ و ارزیابی دقیق و بهره گیری از دارودرمانی برای تثبیت وضعیت روانی توصیه میشود.
مشکلات مربوط مراقبت کنندگان از بیمار در منزل
مراقبت کنندگان بیمار در منزل نیز می توانند از علل زمینه ای و پنهان مشکلات در استومی و سیستم استومی باشند. آنها ممکن است با تغییرات به وجود آمده در نتیجهی وجود استومی در این عضو خانواده کنار نیامده باشند و واکنش های منفی آنها ممکن است باعث نقصان در اجرای مراقبت از خود در بیمار شود. این نقصان در امر مراقبت از خود در واقع نشان دهنده استرس وارد شده بر بیمار در نتیجهی واکنش های اعضای خانواده است. پرستار باید مسائل مربوط به مراقبت کنندگان را به دقت بررسی کرده و مشکلات را گزارش کند. گوش دادن فعال به مشکلات مراقبت کنندگان و ارجاع آنها به مشاور میتواند از تکرار واکنشهای منفی پیشگیری کند.
محدودیت های مالی
بیمار دارای سیستم استومی ممکن است تحت فشار مالی برای تهیه وسایل مورد نیاز خود باشد. حمایتهای لازم در این زمینه نباید فراموش شود.